Mensen die de huisarts bezoeken met maagklachten, zoals pijn in de bovenbuik, oprispingen en misselijkheid, kunnen hun klachten in zeldzame gevallen ontlenen aan een tumor in de slokdarm of maag. Om dat uit te sluiten is een van de mogelijke onderzoeken een gastroscopie. Daarmee kijkt een arts in de slokdarm, de maag en de twaalfvingerige darm met een dunne slang waarop een camera is bevestigd. Zo’n maagonderzoek is vervelend voor de patiënt en kan soms zorgen voor complicaties.
Judith de Jong en Marten Lantinga, maag-darm-leverartsen in opleiding in het Radboudumc, toonden in vooronderzoek aan dat bij het merendeel van deze onderzochte mensen die vervelende ingreep achteraf gezien niet nodig was geweest. 80 procent van de mensen die een maagonderzoek onderging, bleek last te hebben van functionele maagklachten: een diagnose waarvoor geen maagonderzoek noodzakelijk is. Slechts bij minder dan 1 procent was sprake van kanker.
Naar aanleiding van dat onderzoek namen De Jong en Lantinga in het kader van het landelijke ‘Doen of Laten?’-programma 119 patiënten onder de loep. Deze bezochten één van de vier regionale ziekenhuizen na een verwijzing voor een maagonderzoek door de huisarts. Bij 57 van de patiënten werd direct een gastroscopie ingepland, waarvan 47 uiteindelijk het onderzoek ondergingen. 62 patiënten kregen een aanbod om eerst 12 weken een e-learning te volgen met informatie over hun klachten, de mogelijke oorzaken, en het maagonderzoek. Tijdens en na die periode konden ze alsnog kiezen voor een gastroscopie.
Van de groep patiënten die eerst een e-learning aangeboden kreeg, hadden 38 van de 62 patiënten na 12 weken nog steeds niet de behoefte aan een maagonderzoek. ‘Sterker nog: nagenoeg alle patiënten hadden na een jaar nog steeds geen behoefte aan een maagonderzoek, en we stelden geen ernstige ziekten zoals kanker vast bij de mensen die in dat jaar afzagen van de gastroscopie’, zegt de Jong. ‘Het is geruststellend en in de lijn van verwachting dat we weinig bijzonderheden troffen.’
de Jong plaatst wel kanttekeningen bij haar resultaten. ‘De mensen die deelnemen zijn gemotiveerd, omdat ze al naar ons zijn verwezen door de huisarts. Onze volgende stap is daarom om onze e-learning direct beschikbaar te maken voor iedereen die maagklachten heeft, via een platform als Thuisarts.nl. Daarmee zorgen we dat de patiënt en de huisarts in geval van klachten onze e-learning gelijk kan gebruiken.’
Toch laten de resultaten zien dat de zorg op dit gebied alleszins beter kan, zegt Lantinga. ‘We zien dat het merendeel van de patiënten met maagklachten geen gastroscopie nodig heeft, en dat een groot deel van de patiënten dat bij ons komt voor een gastroscopie, langere tijd afziet van het onderzoek. Meer inzicht in deze patiëntengroep kan dus leiden tot minder ongepaste zorg.’
Dat heeft als voordeel dat veel patiënten zo’n onprettig onderzoek bespaard blijft, en dat duidelijker is voor arts én patiënt wie een gastroscopie nodig heeft. ‘Die alternatieve strategie maakt helderder wat de klachten veroorzaakt, en hoe je daarnaar moet handelen. Als je meteen naar een maagonderzoek grijpt, gaat je dat in veel gevallen niet verder helpen. Bovendien hebben we door een doelmatigere selectie meer tijd voor de patiënten met maagklachten die écht een gastroscopie en vervolgzorg nodig hebben.’
Dit artikel is gebaseerd op de publicatie Web-Based Educational Intervention for Patients With Uninvestigated Dyspepsia Referred for Upper Gastrointestinal Tract Endoscopy
A Randomized Clinical Trial. Judith J. de Jong, Marten A. Lantinga, Adriaan C. I. T. L. Tan, Michel Aquarius, Robert C. H. Scheffer, Jan J. Uil, Philip R. de Reuver, Daniel Keszthelyi, Gert P. Westert, Ad A. M. Masclee, Joost P. H. Drenth. JAMA Internal Medicin, april 2021.
