Rianne Baljeu – Rozendaal is gepromoveerd bewegingswetenschapper en sinds 2011 coördinator van het academisch huisartsennetwerk PrimEUR van het Erasmus MC met twaalf deelnemende huisartsenpraktijken. Met de huisartsen binnen dit netwerk zoekt ze naar manieren om waarde toe te voegen aan de bestaande huisartsenzorg. Sinds 2014 is dit verwoord in het thema ‘Rationele zorg en rationele diagnostiek’. Vanuit die gedachte kijken huisartsen kritisch naar hun eigen zorg: welke dingen doen ze omdat ze dat nu eenmaal gewend zijn om zo te doen en welke zorg voegt daadwerkelijk waarde toe? Daar waar twijfels bestaan slaan ze de handen ineen.
“In mijn rol als coördinator voer ik periodiek zogeheten KLIP besprekingen (Klinische patiëntenbespreking) met elke praktijk. Met de huisartsen in de praktijk gaan we het gesprek aan over vragen die ze hebben uit de dagelijkse praktijk. Dit kan bijvoorbeeld zijn over welke zorg ze leveren of welke diagnostiek die wordt ingezet twijfels bestaan over de toegevoegde waarde ervan. Vaak blijkt dezelfde twijfel bij meerdere huisartsen te leven. Met zo’n vraag duiken wij vervolgens de literatuur in om op zoek te gaan naar de laatste stand van wetenschappelijke onderbouwing voor die zorg. En waar nodig passen de huisartsen in de praktijk de protocollen aan.”, aldus Rianne.
Ze vervolgt: “Een van de eerste vragen die we op deze wijze oppakten was dat huisartsen worstelden met de toegenomen vraag naar vitamine D bepalingen. Ze vroegen zich af wat daar de toevoegde waarde van was. Er zijn niet veel ziektes die je kunt genezen met vitamine D en van een aantal groepen was bekend dat ze tekorten hadden, waardoor die groepen al het advies kregen om te suppleren. Waarom zou je het dan nog een vitaminebepaling willen doen? Uit die vraag is het uiteindelijke Doen of laten? project over vitaminediagnostiek ontstaan, dat inmiddels landelijk wordt opgeschaald.”
“Het mooie van het programma Doen of laten? is de praktische benadering en de insteek waarbij zorgprofessionals zelf de drijvende krachten achter de projecten zijn. Dit sluit heel goed aan bij de wisselwerking die we zoeken met de huisartsen voor verbeterprojecten die geïnitieerd worden door vragen van de huisartsen zelf. De projecten die hieruit voortvloeien worden daardoor ook door hen gedragen. Voor ons biedt de betrokkenheid van Doen of laten? naast expertise ook extra financiële ruimte, waarmee we onze projecten meer body kunnen geven, bijvoorbeeld in capaciteit en door betere mogelijkheden voor de ontwikkeling van ondersteunende materialen. Toen we de tweede call voorbij zagen komen was dan ook direct duidelijk dat we weer mee wilden doen. We moesten alleen nog in het netwerk besluiten wat onze insteek zou worden.”
“Een UWI bij gezonde vrouwen geneest in ongeveer de helft van de gevallen spontaan binnen een week en de kans op een ernstig beloop is zeer klein.”
“Er lagen enkele onderwerpen op stapel en de keuze viel op het passend voorschrijven van antibiotica bij urineweginfecties. Huisarts Leo Spee is de kartrekker voor dit project vanuit de huisartsen”, geeft Rianne aan. Ze vervolgt: “Landelijk gezien is de standaardbehandeling bij een urineweginfectie (UWI) nog steeds het voorschrijven van antibiotica. Onderzoek liet zien dat bij maar liefst 75% van de vrouwen die zich meldt met een UWI, antibioticabehandeling wordt ingezet. Ook heeft onderzoek aangetoond dat een UWI bij gezonde vrouwen in ongeveer de helft van de gevallen binnen een week spontaan geneest en dat de kans op een ernstig beloop zeer klein is.”
“In de herziene NHG standaard ‘Urineweginfecties’ (2020) staat ook dat een huisarts, in het geval van een ongecompliceerde UWI bij gezonde, niet zwangere patiënten ouder dan 12 jaar, voorlichting kan geven over het natuurlijk beloop van de aandoening, advies kan geven over voldoende drinken en patiënten kan adviseren de klachten met pijnstilling te bestrijden. En de Europése richtlijn voor UWI beschrijft dat ongecompliceerde urineweginfecties niet behandeld hoeven te worden. In die richtlijn wordt zelfs gesteld dat behandeling met antibiotica een hoger risico geeft op een herhaalde infectie.”
“Een UWI is de meest voorkomende aandoening waarmee een vrouw bij de huisarts komt; in een gemiddelde huisartsenpraktijk zullen zich 2 tot 3 vrouwen per week melden met een urineweginfectie. Wij willen huisartsen, assistentes en patiënten bewust maken van de mogelijkheid om het natuurlijk beloop van de infectie af te wachten. Dit doen we onder meer met scholing en spiegelinformatie. Op basis van deze studie verwachten we dat bij deze vrouwen een reductie van 15% in het aantal onnodige antibioticumrecepten haalbaar is.”
“We kijken echter niet alleen naar een reductie in het aantal recepten. Ook als er een delay zit in het voorschrijven van antibiotica duidt dit op de keuze voor een afwachtend beleid. Het is logisch dat er alsnog antibiotica nodig kan zijn als klachten niet over gaan of als deze verergeren. Mannen, zwangere vrouwen en vrouwen met een verhoogd risico op een gecompliceerde infectie vallen buiten de scope van dit project.”
“Naast bewustwording onder huisartsen en assistenten besteden we in dit project ook aandacht aan het informeren van patiënten zelf. Veel vrouwen zijn in de veronderstelling dat ze bij een UWI antibiotica nodig hebben en zijn vaak verrast dat het een optie is om een urineweginfectie eerst aan te kijken. De groep die weinig klachten heeft staat daar ook zeker voor open, maar het blijft maatwerk. Iemand die voor de klas staat en elk uur naar het toilet moet en daardoor haar werk niet kan doen vraagt een andere afweging dan iemand die thuiswerkt en eigenlijk ondanks haar klachten prima kan functioneren.”
“Omdat we nu bij aanvang van het project nog middenin een lockdown zitten hebben we op een quick-and-dirty manier gekeken hoeveel vrouwen zich in de eerste lockdown van maart-april-mei 2020 meldden met een UWI. Als we die aantallen vergelijken met dezelfde periode in de afgelopen vijf jaar zien we grofweg een reductie van 20%. De methode die we hanteerden was niet optimaal dus we gaan dit nog beter uitzoeken om het effect te kunnen verklaren. Dit maakt het echter wel spannend wat dit betekent voor deze interventie. Ik vermoed dat we hier met een onze statisticus nog een aardige puzzel aan kunnen gaan hebben. Als we dadelijk een effect vinden kunnen we dit dan toeschrijven aan de interventie of komt het door de lockdown waar we in zitten? Gelukkig kunnen we de interventieresultaten in deze vijf praktijken vergelijken met praktijken die aangesloten zijn bij de Rijnmond Gezond Database en de zeven controlepraktijken in het PrimEUR netwerk. We houden vertrouwen dat we hier wel goed uit gaan komen”, besluit Rianne.
